Dienst voor ongelovigen
Het is hip in Engeland en Amerika. The Church for atheists/ the Sunday Assembly. Hier in Amsterdam in de Nieuwe Liefde vinden er vier keer per jaar ‘Diensten voor Ongelovigen’ plaats. Een aantal jaar geleden hoorde ik vaker ‘ik geloof wel in God maar niet in een kerk’. Deze diensten voor ongelovigen/ atheïsten dragen het omgekeerde uit. ‘Wij geloven wel in een kerk (gemeenschap) maar niet in God’.
Ik vind het een hele interessante ontwikkeling en zou meteen met de mensen die zo’n dienst bezoeken in gesprek willen gaan. Met de volgende vraag: ‘Vertel eens, waarom noem jij jezelf atheïst of ongelovig?’ Vaak krijg je dan antwoorden die geboren lijken te zijn uit een antipathie en reactie tegen de kerk (of een perceptie ervan) en de door mensen bedachte instituties en dogma’s. Mensen die zeggen dat ze zich niet kunnen vinden in allerlei traditionele beelden van God. Ik zou op mijn beurt direkt zeggen: ‘Dat begrijp ik heel goed!’
‘Ik geloof niet in een hogere macht’, hoorde ik de oprichtster van de ‘Diensten voor Ongelovigen’ zeggen in een interview. Haar zou ik een tekst willen voorleggen van de joodse schrijfster Etty Hillesum die tijdens de Tweede Wereld Oorlog schreef over haar leven en zoektocht naar God:
‘Binnen in me zit een hele diepe put. En daarin zit God. Soms kan ik erbij. Maar vaker liggen er stenen en gruis voor die put, dan is God begraven. Dan moet hij weer worden opgegraven. Ik stel me voor, dat er mensen zijn, die bidden met hun ogen naar de hemel geheven. Die zoeken God buiten zich. Er zijn ook mensen , die het hoofd diep buigen en in de handen verbergen, ik denk, dat die God binnen in zich zoeken. Maar dit éne wordt me steeds duidelijker: dat jij ons niet kunt helpen, maar dat wij jou moeten helpen en door dat laatste helpen wij onszelf. En dit is het enige, wat we in deze tijd kunnen redden en ook het enige, waar het op aankomt: een stukje van jou in onszelf, God’.
Een ander zou misschien zeggen: ik ervaar God in de natuur. We zouden dan wellicht eerder uitkomen bij een tekst van Spinoza.
Ook kun je stil blijven staan bij het niet weten: dan kun je de weg van de christelijke mystici volgen. Via de via negativa, de weg van de ontkenning, de weg van het niet weten. Eerst benoemen wat God allemaal niet is.
Het zijn allemaal verschillende ervaringen en beelden om God te benaderen en te zoeken. Als we daar nu eens samen zouden beginnen. Want niemand van ons heeft de waarheid in pacht. Gelovigen en ongelovigen niet. ‘Zou God nog in ons geloven?’; een ansichtkaart van Loesje. Die kaart staat boven mijn bureau en schudt mij in mijn gezoek en getwijfel regelmatig opnieuw wakker.